Czy można pracować na rzecz dialogu polsko-żydowskiego, rezygnując ze spotkań twarzą w twarz? Dla Forum Dialogu, organizacji, która od ponad dwudziestu lat działa na rzecz dialogu polsko-żydowskiego poprzez bezpośrednie kontakty międzyludzkie, pandemia COVID-19 była dużym wyzwaniem dla codziennych działań i kontynuacji realizacji misji. Aby dalej pielęgnować relacje z rosnącą społecznością sojuszników Forum z Polski i zagranicy, które przez lata oparte były na osobistych spotkaniach, wizytach studyjnych i konferencjach, szukaliśmy nowych sposobów komunikacji, dających przestrzeń na dialog.

Tak powstał nowy program spotkań online Zoom na Forum skierowany do odbiorców programów Forum z Polski i zagranicy. Stworzyliśmy dwa równoległe cykle spotkań: anglojęzyczny, dla przyjaciółek i sojuszników Forum z całego świata, oraz w języku polskim, dla odbiorców naszych programów w Polsce. Dzięki częstym, regularnym spotkaniom i rozmowom udało nam się utrzymać z nimi więzi, ale także nawiązać nowe z osobami, które znalazły w tej formule przestrzeń do poznania naszej misji i zaangażowania się w nią. W formule online nasi sojusznicy i absolwenci programów z Polski, Izraela, USA, Kanady i Australii mieli okazję rozmawiać i poznawać się bliżej. W 2020 roku zorganizowaliśmy 50 spotkań, które zgromadziły niemal 600 osób.

Cykl Zoom na Forum to merytoryczne spotkania z ekspertkami, aktywistami i akademiczkami na tematy polsko-żydowskie, jednoczące uczestników wokół misji Forum. Dało nam to możliwość sieciowania uczestników różnych naszych programów, którzy mogli, oprócz poszerzania swojej wiedzy, porozmawiać o swoich doświadczeniach i motywacjach. Przyjaciele i Przyjaciółki Forum Dialogu z całego świata mieli wreszcie okazję poznać bliżej Liderki i Liderów Dialogu, którzy opowiadali o swojej działalności i wyzwaniach, z jakimi się mierzą.

Jedna z uczestniczek tych sesji, Ilana Brown, mieszkająca w USA, napisała do nas po kolejnym spotkaniu, wyznając, że tragiczne historie jej rodziny w Polsce w czasie wojny przepełniły ją sceptycyzmem wobec sensu działań, jakie podejmuje Forum:

Wasze seminaria zmieniły moje zdanie. A ludzie, którzy włączają się w wasze programy? Skąd wzięliście takie skarby!

Zgadzamy się z tym określeniem i jesteśmy dumni, że udaje się nam gromadzić tak wspaniałe grono osób wokół Forum.

Aby zachęcić do pogłębiania wiedzy i lepszego zrozumienia konkretnych kontekstów polsko-żydowskich, duża część naszych spotkań była poświęcona specjalistycznym tematom, które przybliżyli wysokiej klasy eksperci i ekspertki, jak Susannah Heschel, Dariusz Stola czy Agnieszka Magdziak-Miszewska. W ramach programu spotkań dla naszych zagranicznych odbiorców stworzyliśmy dwie osobne serie złożone z czterech spotkań poświęconych wspólnym tematom: „Nauczanie o historii Żydów w Polsce” oraz „Jakie znaczenie ma Polska dla Żydów?”. Z kolei polscy uczestnicy naszych programów skupieni na działaniach edukacyjnych, często inicjujących spotkania polsko-izraelskiej młodzieży, mogli posłuchać o tym, czego młodzież w Izraelu dowiaduje się na temat Polski i relacji polsko-żydowskich w czasie edukacji szkolnej i tym samym podjęli refleksję nad tym, z jakimi wzajemnymi wyobrażeniami stają naprzeciwko siebie Polak i Izraelczyk, w jakich narracjach są osadzeni i jakie są dla nich potencjalnie trudne tematy. Aktywiści i aktywistki skupieni wokół programu Liderzy Dialogu mieli natomiast okazję do specjalistycznych spotkań wokół obszaru ich działalności, m.in. z Krzysztofem Bielawskim, z którym rozmawiali o losach cmentarzy żydowskich po wojnie, czy też z Agnieszką Nieradko, prezeską Fundacji Zapomniane, o upamiętnianiu mało znanego aspektu Zagłady – pojedynczych lub masowych grobów w miejscach rozstrzeliwań Żydów.

Uważam, że na poziomie mikro praca, którą wykonujecie w Forum Dialogu, i wszyscy tutaj obecni na rozmowie, jest dla mnie święta i niesamowita. To pokazuje, że nieważne, jak by świat zwariował, i co by ludzie mówili albo pisali w gazetach, to zawsze znajdują się dobrzy ludzie, ludzie dobrej woli, którzy wierzą w to, co robią i trzymają się swoich wartości. I dalej działają, nawet jeżeli okoliczności nie sprzyjają. Dlatego ja zawsze bardzo chętnie przychodzę na każde zawołanie Forum, żeby rozmawiać, żeby się dzielić, żeby zapytać i żeby odpowiedzieć. Bo naprawdę to mnie podtrzymuje na duchu, że jeszcze są ludzie, dla których to jest ważne.

Daniel Wolniewicz-Slomka, badacz pamięci zbiorowej w Izraelu, gość cyklu Zoom na Forum

Szczególne znaczenie miały dla nas spotkania wokół jednego z filarów misji Forum, czyli odbudowywania więzi między Żydami mieszkającymi dziś na całym świecie a krajem ich przodków. Forum Dialogu od ponad dwudziestu lat pośredniczy w łączeniu potomków ze społecznością miejscowości, z których pochodzą ich przodkowie. Gośćmi naszych anglojęzycznych spotkań Zoom na Forum byli właśnie potomkowie, którzy opowiedzieli o osobistych doświadczeniach i ważnym procesie mierzenia się z trudną historią i odbudowaniem więzi z miejscem pochodzenia. Jednym z nich był Leo Wolinsky, którego ojciec wraz ze swoją najmłodszą siostrą byli jedynymi z rodziny, którym udało się przeżyć Zagładę. Opowiedział historię swojej wizyty w Gródku, skąd pochodzili jego przodkowie – dotąd miasto kojarzyło mu się tylko z ich śmiercią. Uczniowie Szkoły Dialogu w 2017 roku zorganizowali dla niego wizytę śladem żydowskiej historii Gródka. Podczas wirtualnego spotkania opowiadał o swoich przeżyciach:

To naprawdę niezwykłe, że te młode osoby tak bardzo troszczą się o ludzi bardzo różniących się od nich samych, którzy zmarli pokolenia przed ich narodzinami. Daje to nadzieję, że któregoś dnia uwolnimy się od uprzedzeń (…). Świadczy to również o sile i znaczeniu programów Forum Dialogu, które poświęciło się przywracaniu więzi między współczesną Polską a Żydami. Wiem, że wrócę do tego miasta. Teraz czuję się z nim związany, jakby było moim miastem. I oczywiście w innej rzeczywistości mogło tak być.

Choć możliwość organizowania takich budujących mosty wizyt jest obecnie mocno ograniczona, widzimy, że nasze spotkania otwierają możliwość odbudowania więzi z Polską. Dla wielu uczestników relacje naszych gości są inspiracją do refleksji nad własną historią rodzinną i tym, jak ona rzutuje na nastawienie do miejsca pochodzenia przodków. Przy okazji spotkań Zoom na Forum poznaliśmy potomków i ich historie rodzinne z miejscowości, w których dopiero będziemy mieli okazję pracować. Nasza mapa odbudowywania relacji stale się poszerza i pojawiają się kolejne plany działań. To wszystko nie byłoby możliwe, gdyby nie zaangażowanie i wsparcie stale rosnącego grona przyjaciół i sojuszników naszej misji z Polski i z zagranicy. Jesteśmy niezmiernie wdzięczni za ich udział i głębokie zainteresowanie naszymi wirtualnymi działaniami.